Black company là gì?
“Black company” (ブラック企業, ブラックきぎょう), hay “burakku kigyou”, là cụm từ bắt nguồn từ văn hoá Nhật, dùng để chỉ các công ty “đen” có văn hoá làm việc độc hại, bòn rút sức lao động của nhân viên.
Đúng như cái tên của nó, black company là môi trường làm việc không minh bạch mà nhân viên nào cũng muốn tránh. Dù là một định nghĩa thường dùng ở Nhật Bản, nhưng tình trạng các công ty toxic xảy ra vô cùng phổ biến. Điều đáng quan ngại là rất khó để chúng ta có thể nhận ra liệu công ty chúng ta sắp đầu quân là “phe trắng” hay “phe đen” trong thị trường lao động.
Vậy cách để nhận ra bạn đang làm việc cho một black company là gì?
Những dấu hiệu của một black company
“Black company” là một cụm từ nhạy cảm trong văn hoá đất nước hoa anh đào, bởi đây là quốc gia thường xảy ra hiện tượng “karoshi” – “chết vì làm việc đến kiệt sức”. Làm việc cực độ là tình trạng đã trở nên quá dễ gặp ở người Nhật.
Không chỉ những bạn có ý định du học và lập nghiệp tại Nhật, tất cả chúng ta đều nên biết rõ những báo động đỏ của một “doanh nghiệp đen” để tránh gặp phải trường hợp xấu nhất khi đi làm.
Những đặc điểm gắn liền với định nghĩa black company bao gồm:
- Lương thấp
- Trả lương ngoài giờ quá thấp hoặc không trả lương làm thêm OT (Over-Time)
- Rất nhiều quy tắc bừa bãi, luật bất thành văn
- Ít ngày nghỉ phép
- Tình trạng lạm dụng quyền lực, quấy rối tình dục hoặc vi phạm đạo đức từ cấp trên hoặc đồng nghiệp, v.v.
Quá trình tuyển dụng quá sơ sài
Quá trình tuyển dụng có thể diễn ra khá nhanh gọn với một vòng CV và một vòng phỏng vấn. Tuy nhiên điều này đi ngược lại với văn hoá công việc tại Nhật Bản.
Quá trình tuyển dụng quá ngắn là một dấu hiệu cần chú ý.
Khi tuyển dụng, đặc biệt là với những ứng viên mới ra trường, quá trình phỏng vấn rất hay bao gồm nhiều vòng, nhiều bài kiểm tra và đánh giá kỹ càng. Nếu một công ty đồng ý tuyển nhân viên quá nhanh mà không có thi thử, thì đây có thể là dấu hiệu của black company.
Thiếu sự giao tiếp và hướng dẫn sau khi ứng viên nhận được offer cũng là một dấu hiệu không tốt cần chú ý.
Lương quá thấp hoặc quá cao
Trước khi phỏng vấn cho một công ty, bạn nên tìm hiểu về mức lương thị trường cho vị trí của mình. Mức lương cho sinh viên mới ra trường trong ngành dao động khoảng bao nhiêu? Sẽ có gì khác nếu bạn có kinh nghiệm?
Mức lương đầu vào đương nhiên sẽ còn phụ thuộc vào kiểu hình và ngành của công ty, tuy nhiên bạn đừng quên tham khảo để có thể đưa ra nhận định chính xác nhất. Mức lương quá thấp có nghĩa là công ty không coi trọng công sức của nhân viên, còn mức lương quá cao có nghĩa bạn có thể sẽ phải làm việc overtime thường xuyên.
Ít hoặc không có phép nghỉ
Quyền lợi cơ bản của mỗi nhân viên là số phép nghỉ có trả lương mỗi năm, đôi khi một số công ty cũng cho phép nhân viên nghỉ hè. Nếu bạn thấy một công ty không cho phép nhân viên nghỉ phép hoặc số ngày nghỉ quy định quá ít so với mức tối thiểu của luật, đây có thể là dấu hiệu của black company.
Tỷ lệ nghỉ việc
Thêm một yếu tố để đánh giá khả năng là black company của một tổ chức là "turnover rate", hay tỷ lệ nhân viên nghỉ việc.
Tại Nhật Bản, tỷ lệ này thường thể hiện số phần trăm nhân viên nghỉ việc sau khoảng 3 năm cống hiến. Người Nhật cũng có xu hướng làm việc lâu năm tại một doanh nghiệp, nên nếu tỷ lệ này cao đồng nghĩa với điều kiện làm việc không ổn.
Số liệu từ Chính phủ Nhật Bản cho thấy tỷ lệ nghỉ việc trung bình ở các công ty ở Nhật Bản nằm trong khoảng 30%. Bất kỳ công ty nào có tỷ lệ trên 50% đều cần được xem xét kỹ lưỡng.
Nhận xét từ các nhân viên cũ
Đây là cách tìm hiểu công ty được giới trẻ áp dụng khá nhiều. Bạn có thể tìm hiểu công ty qua các nhận xét của những người đã từng làm ở đó qua các nền tảng xã hội. Tuy nhiên, bên cạnh việc tìm hiểu, bạn cũng nên giữ một “chiếc đầu lạnh” để không bị dắt mũi bởi những nhận xét không đúng sự thật, có mục đích bôi nhọ công ty.
