Người xưa có câu “cá mè một lứa” để nói về đám hỗn loạn, không phân biệt trên dưới, không tôn ti trật tự, không ai bảo được nhau… và câu thành ngữ ấy dường như đúng trong mọi thời đại từ giai đoạn chính trị hỗn loạn, bè phái đến mạt pháp. Vậy cá mè một lứa là gì và nó đang muốn nhắc nhở chúng ta điều gì?
"Cá mè một lứa” có nghĩa là gì?
Trước hết, “cá mè” là loài cá sống ở vùng nước ngọt, “một lứa” là chỉ những con cá ấy được nuôi chung trong một khu vực, không phân biệt giới tính và tuổi tác. Cá mè một lứa là cụm từ quen thuộc để chỉ những con cá mè được sinh ra cùng bố mẹ, cùng lớn lên trong một môi trường. Do đó, chúng có nhiều điểm tương đồng về ngoại hình, tính cách và hành vi.Thoạt nhìn qua, ta sẽ nghĩ đây là câu thành ngữ đơn giản với ý nghĩa hết sức nhẹ nhàng, tuy nhiên cha ông ta đã sử dụng câu nói dân gian này như một sự phê phán, khiển trách.
Theo nghĩa đen, câu thành ngữ "cá mè một lứa" có thể được hiểu là dùng để trách mắng, chê bai những người không biết tôn trọng, phân biệt trên dưới. Nhắc nhở những người có thái độ coi thường, không cư xử đúng mực với bậc bề trên. Ví dụ như bố mẹ hay nhắc nhở chúng ta cần phải chào hỏi người lớn “Cô chú là bậc trên của con, con không thể coi như là cá mè một lứa được”.
Tuy nhiên, “cá mè một lứa” thường được hiểu theo nghĩa những người cùng một giuộc với nhau, đồng lõa, quan hệ với nhau chỉ để đạt được mục tiêu xấu xa nào đó nhiều hơn.
Thông thường, con người ta hay có thói quen nhìn vào bạn bè hoặc đồng nghiệp thân thiết của một người để đánh giá xem người đó là người ra sao, bởi quan niệm “cá mè một lứa”, người cùng một guộc mới chơi được với nhau. Bởi vậy, đôi khi nếu bạn không khôn khéo chọn những người bạn chất lượng, bạn sẽ bị đánh giá là “cá mè một lứa” với những người tồi tệ.
"Cá mè một lứa" trong tiếng Anh có những thành ngữ nào?
Câu tục ngữ “cá mè một lứa” được dịch sang tiếng Anh với nhiều câu nói thú vị. Nếu muốn dùng câu “cá mè một lứa” bằng ngôn ngữ nước ngoài, bạn có thể chọn một trong những cách nói sau đây:
- Dogs of the same street bark alike: People of the same background have the same behavior
- Tar someone/something with the same brush: Someone has the same bad qualities as another person
- If you can't beat them, join them: When you accept that you cannot be as successful as other people without doing what they do, even though you do not approve of or agree with it.
Câu thành ngữ, tục ngữ đồng nghĩa với “Cá mè một lứa”
“Cá mè một lứa” là câu tục ngữ với bài học nhân sinh sâu sắc, giúp ta hiểu rõ sự quan trọng của việc kết giao, tìm kiếm bạn bè. Bên cạnh đó, trong kho tàng văn học dân gian còn có rất nhiều những câu tục ngữ, thành ngữ khác có ý nghĩa tương tự giúp bạn có thêm góc nhìn đa dạng hơn.
- Ngưu tầm ngưu, mã tầm mã
- Nồi nào úp vung nấy
- Ở bầu thì tròn, ở ống thì dài
- Gần mực thì đen, gần đèn thì sáng
- Ngựa chạy có bầy, chim bay có bạn
- Đi với bụt mặc áo cà sa, đi với ma mặc áo giấy
- Vật họp theo loài, người phân theo nhóm
Chọn bạn mà chơi thế nào để không bị đánh giá là “cá mè một lứa”
Trong cuộc sống, ai cũng có cho mình ít nhất một mối quan hệ bạn bè thân thiết, có những người bạn xấu và cũng có những người bạn tốt. Việc của chúng ta là hãy chọn lọc những người bạn đáng tin cậy, luôn sẵn sàng giúp đỡ chúng ta và giúp ta ngày một trưởng thành, tốt đẹp hơn chứ không phải khiến cuộc đời của ta chìm trong bê bối.
Nếu chơi với bạn xấu nhưng bản thân mình không biết là họ xấu, như vậy lỗi là tại ta không đủ "thông tuệ" (wisdom), sự nhìn thấu (insights) và "thức tỉnh" (awakening). Bản thân rơi vào "cá mè cùng lứa" mà không biết, không phải là vô tình, mà có nguyên nhân từ một quá trình lâu dài trước đó. Không có lửa sao có khói.
Bạn bè là những người có sự ảnh hưởng đến quá trình trưởng thành, phát triển và thành bại của mỗi người. Nếu kết giao với những người bạn tốt, mối quan hệ chất lượng, lành mạnh thì chính bản thân mỗi người cũng trở nên tốt hơn. Ngược lại, giao du với bạn xấu không chỉ khiến bản thân chúng ta đi xuống mà còn có thể phải đánh đổi bằng tiền bạc, tài sản và cả danh dự, bị người đời đánh giá là “cá mè một lứa”.
Best Practices / Thực hành
Vậy chọn bạn như thế nào để tránh chơi với những người xấu, cùng đọc qua một số gợi ý sau:
1. Tránh xa những người ích kỷ
Những người bạn với quan điểm bảo thủ, ích kỷ, chỉ muốn bản thân bạn thua kém họ. Bởi những người như vậy sẽ luôn tìm cách kéo bạn đi xuống, ngăn cản bạn nắm lấy những cơ hội và luôn biện minh cho hành động của mình là vì muốn giúp đỡ bạn, hay cảm thấy bạn không phù hợp với vị trí đó.
Những người bạn như vậy sẽ luôn làm bạn thấy mệt mỏi, căng thẳng, áp lực, họ luôn khiến bạn cảm thấy mình thật tồi tệ. Lâu dần, chính bản thân bạn sẽ đánh mất sự tự tin, động lực cuộc sống và mọi thứ dần rơi vào bế tắc.
2. Chơi với những người luôn tôn trọng bạn
Sự tôn trọng là một trong những tiền đề để các mối quan hệ luôn luôn bền vững. Khi người đó tôn trọng cảm xúc của bạn, họ sẽ luôn tìm cách để bạn vui vẻ, luôn ở bên bạn những lúc bạn buồn và đưa ra cho bạn các lời khuyên bổ ích nhất. Vì tôn trọng bạn nên họ luôn dành cho bạn những lời khen ngợi có cánh và không bao giờ nói xấu bạn sau lưng.
3. Chọn những người có tư duy tích cực
Tư duy, quan điểm lành mạnh, tích cực của một người chính là điểm sẽ khiến bạn cảm thấy thoải mái, bình thản khi ở bên họ. Những người bạn như vậy không chỉ giúp bạn bình ổn cảm xúc tiêu cực mà còn khiến tư duy và thế giới quan của bạn thay đổi.
Tiếp xúc với nguồn năng lượng tích cực trong thời gian dài sẽ giúp bạn học cách đối phó với khó khăn, thách thức mà mình đang gặp phải. Cho bạn thêm sự tự tin và năng lượng để sống một cuộc đời như mong muốn.
4. Dám “hi sinh” vì chúng ta
Từ “hi sinh” ở đây không phải muốn nói đến nghĩa cái chết, mà là những người dù bận rộn vẫn sẵn sàng bỏ thời gian để đến bên bạn khi bạn cần, người không mạnh về tài chính nhưng vẫn có thể cho bạn vay một khoản tiền (không quá lớn). Những sự “hi sinh” như vậy cho thấy họ là con người luôn sẵn lòng vì bạn, họ yêu quý và trân trọng bạn.
Chính những người bạn như vậy sẽ giúp bạn cảm thấy cuộc sống dễ dàng, hạnh phúc và thoải mái hơn. Vì bạn biết rằng ngoài gia đình, vẫn luôn có người hết lòng ủng hộ, cổ vũ và ở bên bạn.
Kết luận
Câu thành ngữ “Cá mè một lứa” không chỉ cho chúng ta thấy bài học ý nghĩa sâu sắc mà còn là lời nhắc về tầm quan trọng của những mối quan hệ xung quanh ta. Chọn bạn mà chơi, chọn người để tiếp xúc sẽ làm thay đổi cuộc đời bạn.
Sưu tầm (voh online)
